درباره تأثیر بحران اقتصادی کرونا بر طبقات اجتماعی مختلف در جهان

درباره تأثیر بحران اقتصادی کرونا بر طبقات اجتماعی مختلف در جهان        

 

    من براساس اطلاعاتی که از اینترنت بدست آورده ام بشرح زیر به بررسی این موضوع می پردازم:

 

    قبل از همه باید متذکر گردم که دراینجا عموماً برای من مقدور نبود- چون یادداشت نکرده بودم- و مناسب ندیدم که  نام منابع این اطلاعات را که همگی به زبان فارسی بودند بنویسم اما نیز باید بگویم که تا آنجا که توانستم صحت و درستی آنها را وارسی کردم یا اینکه آنها را داخل گیومه گذاشته ام. هدف من در این نوشته این بود که بر طبق این اطلاعات تصویری حتی الامکان نظام مند و شفاف از وضعیت کرونا و نتایج اقتصادی اش در جهان ارائه دهم. این را هم باید متذکرشوم که ارقام مربوط به تعداد افرادی که به کرونا مبتلاء شده یا در اثر آن فوت کرده اند را که بر اساس آنها محاسبات مربوط به تعیین سه بخش جهانی مختلف متأثر از کرونا انجام گرفته اند بطور دقیق یادداشت نکرده بودم. به سه دلیل: غیر ممکن بود، برای من خیلی مشکل و وقت گیر بود و مهمترین دلیل اینکه ، با توجه به هدف مورد نظر یعنی ارائه یک تصویر نظام مند و شفاف و نه دقیق که درواقع غیرممکن بود، این کار لازم نبود. بنابر تخمین من این ارقام حداکثر تا 6 تا 7 درصد نسبت به ارقام متعلق به آمارهای رسمی داده شده که خودشان معمولاً اشتباهات و نواقصی دارند میتواند دارای تقریب باشد. در یک کلام تعیین چنین تصویر واقعاً دقیق اصلاً غیرممکن نیز است : 

 

   بیماری کرونا- که از قرار معلوم اولین بار در دسامبر سال 2019 در شهر ووهان در چین تشخیص داده شد- برطبق آمارهای رسمی اکنون 118 تا از 251 کشور و سرزمین مستقل که سازمان ملل برسمیت می شناسد  را فراگرفته است. تا کنون (7 ژانویه 2021) حدود 88 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به این بیماری شده که 9/1 میلیون نفر آنان فوت کرده اند. البته اکثریت بالای این افراد مبتلا  تا کنون بهبودیافته اند.

 

   تعداد 10 کشور بترتیب میزان ابتلاء شامل ایالات متحده آمریکا، هندوستان، برزیل، روسیه، بریتانیا، فرانسه، ترکیه، ایتالیا، اسپانیا، و آلمان (جمعاً با جمعیتی حدود 2470 میلیون نفر) اکنون در جهان بیشتر از همه متأثر از کرونا بوده و تا کنون 5/57 میلیون نفر مبتلا به این بیماری و 15/1 میلیون نفر فوت شده در اثر آن داشته اند. این برای این کشورها بطورمیانگین بمعنای بترتیب 23000 و 465 نفر مبتلاء و فوت شده در میلیون نفرمیباشد. سپس 45 کشور( هر یک تاکنون با بیش از 200000 هزار نفر مبتلا ولی کمتر از 82/1 میلیون نفر مربوط به کشور آلمان) اکنون بیشتر از همه در جهان متأثر از کرونا میباشند شامل : آفریقای جنوبی، مکزیک، کانادا، پاناما، دومینیکن، کلمبیا، آرژانتین، پرو، شیلی،  تونس، مصر، اتیوپی، ایران، اندونزی، عراق، استرالیا، عربستان سعودی، اردن، لهستان، اوکراین، هلند، چک، رومانی،  بلژیک، بنگلادش، پاکستان، اسرائیل، سوئد، فییلیپین، سوئیس، پرتغال، مراکش، اتریش، صربستان، مجارستان، ژاپن، نپال، گرجستان، امارات متحده عربی، آذربایجان، اکوادور، کراوسی، اسلواکی، بلاروس و بلغارستان. کل جمعیت این کشورها بالغ بر حدود 2010 میلیون نفر میباشد. این 45 کشور تا کنون جمعاً بطورتقریب 2/26 میلیون نفر مبتلاء به کرونا و 650 هزارنفر فوت شده دراثر آن داشته اند. این بمعنای آنست که بطورمتوسط و بطور تقریب 13000 و 320 نفر در هر میلیون نفر بترتیب مبتلاء و فوت شده دراین کشورها وجود داشته است.

 

   بنابراین جمع کل افراد مبتلاء به کرونا و فوت شده دراثر آن در این 55 کشور بطورتقریب بترتیب بالغ بر84  و 8/1 میلیون نفر میباشد. و سایر باقیمانده 196 کشور و سرزمین ازجمله چین ( هریک با تعداد افراد تاکنونی مبتلاء به کرونا کمتر از 200000 و تا صفر نفر و برای تعداد کمی از آنها این رقم نامعلوم؛ و کلاً با جمعیتی بالغ بر 3320 میلیون نفر چنانچه کل جمعیت جهان در حاضر را بالغ بر 7800 میلیون نفر درنظر بگیریم) جمعاً تا کنون بترتیب 4  و 10/. میلیون نفر مبتلا و فوت شده داشته اند. یعنی بطور متوسط هر کشور یا سرزمین بطور تقریب 20400 مبتلا و 510 نفر فوت شده. و پس برای همه این کشورهای باقیمانده بطورمیانگین فقط حدود 1200 و 30 نفر بترتیب مبتلا و فوت شده در یک میلیون نفرمیباشد. این بدان معناست که بخش بسیار بزرگی از جمعیت جهان بسیار کمتر تحت تأثیر کرونا با تبعات منفی اقتصادی اش بوده است. تأثیر منفی اقتصادی اپیدمی کرونا بر این بخش از جمعیت دنیا تنها محدود به پیامدهای ناشی از کاهش حجم مبادلات خارجی و سرمایه گذاری خارجی یا سرمایه گذاری در خارجه- و معمولاً بطورنسبی نه زیاد- بوده و تقریباً نه بواسطه  تقلیل تولید داخلی در اثر عوامل داخلی و غیره.

  

   بنابراین، بطورکلی و متوسط و منظبق با آمارهای رسمی، جمعیت جهان را میتوان به سه گروه تقسیم نمود : گروه یک شامل مردمانی که از کرونا خیلی زیاد صدمه دیده اند( آن 2470 میلیون نفر ساکن در آن 10 کشور). گروه دو شامل مردمانی که از آن نسبتاً در حد زیادی لطمه خورده اند( آن 2010 میلیون نفر ساکن در آن 45 کشور). و گروه سه شامل مردمانی که دراثر آن بطور نسبی معمولاً صدمه کمی دیده اند(آن3320 میلیون نفر ساکن در آن 196 کشور یا سرزمین مستقل). با توجه به این مطلب، من در ذیل بطور اختصار تأثیرات اقتصادی همه گیری کرونا را بر روی طبقات اجتماعی مختلف در جهان کنونی سرمایه داری بررسی مینمایم. قبل از اینکه جلوتر برویم، همچنین باید اضافه کنم که ” بطور کلی و نسبی افراد فقیر نسبت به افراد متمول بیشتر مبتلاء به ویروس کرونا شده اند و مرگ حاصل از این بیماری برای آنان بیشتر بوده است.”:

 

    ” کاهش حجم فعالیتهای اقتصادی ، بواسطه قرنطینه ها و توقف های کسب کار ها در اوج شیوع  کرونا در 20200، درمجموع 2/4% خواهد بود اما  در سال 20021 رشد اقتصادی بالاخره به همان2/4% باز خواهد گشت”( منبع اطلاع:  پیش بینی اولیه سازمان همکاری و توسعه اقتصادی).

 

   ” حجم مبادلات جهانی در سال 2020 نسبت به سال 2019 بمیزان 5/11% منقبض خواهد شد”

  

   با توجه به تفاوت های فوق الذکر در مورد کشورهای مختلف، “از لحاظ اقتصادی کرونا تقریباً برهمه بخش های مربوطه در سطح جهانی تأثیرگذارده و درنتیجه بسیاری از مردم عادی در دنیا در زمان حاضر درآمد خود را ازدست داده اند.”

 

   ” بحران اقتصادی حاصل از کرونا بعنوان عامل اصلی و تغییرات آب و هوایی و نزاع های منطقه ای بعنوان عوامل فرعی فرایند تقلیل فقر در جهان که از سال 1998 آغاز گردیده را متوقف ساخته و بین 85 تا 115 میلیون نفر به 689 میلیون نفری که قبلاً در فقر مطلق زندگی میکرده اند افزوده است”. (از گزارش بانک جهانی بتاریخ حدود 12 اکتبر 2020). در این گزارش سه منطقه در جهان بعنوان مناطق مستعد دچار شدن به فقر بیشتر نام برده شده است : شرق آسیا، خاوررمیانه، و آفریقا؛ و گفته شده است که کشورهای صحرای جنوب آفریقا “بعلت شکنندگی” دارای بیشترین مردم فقیر هستند. و برطبق تعریف سازمانهای بین المللی: ” فقر مطلق در زمان حاضر به معنای این  است که یک فرد گرفتار این فقر درآمد روزانه ای کمتر از 9/1 دلار(آمریکا) داشته باشد که برای او تهیه مایحتاج اولیه زندگی چون غدا، پوشاک و مسکن را غیرممکن میسارد”.

 

   “صنعت توریسم” که بخش بزرگی از تولید داخلی بسیاری از کشورهای عقب مانده( مثلاً در فیلیپین و تایلند بترتیب 9% و 11% آن )  را تشکیل میدهد بطورعمده و چندی بعد بکلی متوقف میشود که درنتیجه آن کارگران و کارمندان عادی مربوطه- در همان قسمت اصلی یا در قسمتهای وابسته به آن- شغل و درآمد خود را ازدست داده و بطور معمول یا غالباً بدون دریافت پول بیمه بیکاری. فی المثل در فیلیپین “8/3 میلیون فرصت شغلی متعلق به صنعت توریسم میباشد”.

 

   در کشورهای پیشرفته فوق الذکر، تولید ناخالص داخلی بطورقابل  توجهی تقلیل میابد و درنتیجه میلیون ها کارگر و کارمندان معمولی و البته همچننین کارمندان با سمت های بالا –افزون بر افراد بیکار معمول از قبل- بطورناگهانی شغل خود را ازدست میدهند. مثلاً در بریتانیا، ایالات متحده  ، و آلمان تولید ناخالص داخلی در سه ماهه اول 2020 نسبت به زمان مشابه در سال 2019 بترتیب 4/20% ، 8/4% و  5/2% تقلیل پیدامیکند. البته در اکثر چنین کشورهایی افراد بیکار شده مذکور پول بیمه بیکاری دریافت مینمایند اما بهرصورت درآمدشان در مقایسه با زمانی که کارمیکنند باصطلاح بطورچشمگیری کاهش پیدا میکند.

 

   اپیدمی کرونا ضربات سختی بویژه بر صنایعی چون توریسم و حمل و نقل و خودروسازی  وارد کرده است و بالنتیجه سرمایه داران مالک چنین صنایعی متضرر میشوند و یا سودشان تقلیل پیدامیکند. ( البته در بعضی از کشورهای پیشرفته کمکهای مالی مستقیم حکومت ها به چنین سرمایه دارانی زیان یا کاهش سوددهی اشان را لااقل تا حدی جبران مینماید). اما شرکت های عمدتاً مربوط به کامپیوتر و اینترنت ، بعلت قرنطینه ها و بسته شدن فروشگاههای عادی و درنتیجه افزایش تقاضا برای استفاده ار اینترنت و کامپیوتر، و نیز شرکت های داروسازی و داروفروشی- معمولاً هم آنهایی که  سفارش برای ساخت واکسن کرونا میگیرند و هم آنهایی که داروهای معمولی تولید میکنند یا بفروش میرسانند- از بحران مربوط کرونا بسیار سود برده اند. ” شرکت های ارائه دهنده خدمات اینترنتی  در شرایط فعلی با حجم بالایی از تقاضا و داده ها در جهان  روبرو هستند، زیرا نه فقط بسیاری از کارکنان به …. کار در خانه  روی آورده اند بلکه بازار بازی های اینترنتی و تماشای فیلم در اینترنت نیز بسیار داغ است، درحالیکه سینماها، تئاترها و کنسرت ها از کسب و کارشان بشدت کاسته شده است.” “با گسترش بیماری کرونا میزان سفارش های آنلاینی بالا رفته و مشتریان ترجیح میدهند به جای خرید از سوپرمارکت ها و مغازه ها اقلام مورد نیاز خود را از طریق اینترنت سفارش دهند”.

 

   فی المثل برطبق نظر موسسه مطالعات سیاستگذاری آمریکا در یک جای نقل شده در اینترنت : 5 نفر ثروت مندترین سرمایه دار جهان مجموع ثروت اشان در طی فاصله زمانی 18 مارس تا 24 نوامبر 2020 از 8/357 به 1/618 میلیارد دلار افزایش یافته است. من واقعاً نمیدانم که این میزان افزایش ثروت این کسان تا چه اندازه صحیح و دقیق نقل شده یا برآورد شده است ولی این ارقام و بعضی ارقام مشابه دیگر که من در اینترنت دیده ام فی المثل بطور قطع حاکی از ازدیاد بسیار زیاد ثروتهای بسیاری از میلیاردرهای بزرگ جهان طی بحران کرونا تا کنون دارد.

 

  ” با این وجود شمار شرکت هایی که متحمل ضرر میشوند بسیار بیشتر از آنهایی هست که سود می برند.”  در این رابطه بنظر میاید که شرکتهای کوچک و متوسط و البته بیشتر از همه کسب و کارهای خرد ضرر میدهند.

 

   من فکر میکنم که بهرحال باید امیدواربود که بحران کرونا در سراسر جهان حداکثر تا دو یا سه سال دیگر درنتیجه واکسیناسیون همگانی کاملاً مهارخواهدشد و بالنتیجه لطمات و زیانهای غیراقتصادی و اقتصادی جهانی اش برای طبقه کارگر و اقشار فرودست و عموم افراد بشر بطورکامل از بین خواهد رفت. و البته این درمورد افراد زحمتکش و تهیدست مربوطه بدین معناست که آنان به وضعیتی که قبل از شروع کرونا دارا بودند بازمیگردند و شاید بازهم تا مدتی با فقر بیشتری روبرو خواهند بود.

 

      و بدیهی است که ، در طولِ و پس از پایان این بحران، البته طبقه کارگر و اقشار اجتماعی فرودست متحد او در کشورهای جهان برای تحقق حداکثر مطالبات خودشان باید مبارزه و فعالیت کنند ولی بواسطه نداشتن آگاهی طبقاتی و تشکل سیاسی لازم لااقل عموماً قادر به انجام انقلاب های واقعی موردنیازشان نخواهند بود.

 

                                                                                                            حمید پویا

                                                                                                          16 ژانویه 2021