محرم،افیون توده ها – اگر میخواهید سرگرم شوید،تفریح کنید و حتی لذت ببرید به ما بپیوندید!

همانطور که پیش بینی میشد،روند کاهشی استقبال از مراسم مذهبی در ایران ادامه یافت و امسال نیز مراسم ماه محرم با جمعیتی بسیار کمتر نسبت به سالیان پیش و حتی کمتر از سال پیش در بسیاری از نقاط کشور برگزار شد.مشکلات گسترده در حوزه های کلان اقتصادی و فرهنگی،عدم اعتماد مردم به حکومت،گرمای شدید هوا،آگاه تر شدن مردم نسبت به برخی مسائل از جمله تاریخ،گسترش میزان ناامیدی و بدبینی نسبت به همه چیز و همه کس از جمله مواردی است که در این روند رو به کاهش دخیل و موثر است.باقی موارد و عللشان تقریبا مشخص و واضح اند اما در خصوص آگاه تر شدن مردم،باید به این نکته اشاره کرد که با گسترش علم و تکنولوژی و پیشرفتهای چشمگیر و لحظه ای در این حوزه،دیگر نمیتوان همچون سالها پیش،هرچه خواست به خورد مردم داد و انتظار سوال پرسیدن و یا انتقاد شنیدن از آنها را نداشت!حالا دیگر میتوان با یک جستجوی ساده در اینترنت،به بسیاری از حقایق پی برد.تاریخ اکنون دیگر تنها در چنگ عده ای خاص نیست تا هرگونه دوست دارند آن را تعریف کنند!از اینرو کاستن هرساله از جمعیت مردمی که برای زنجیر کوفتن بر سر و شانه،قمه زنی بر بدن خویش و زورآزمایی با علامت در دکانی به نام هیئت و حسینیه جمع میشوند حتی برای تحلیلگران حکومتی،دور از انتظار نیست.اما با تمام این کاهش سالیانه و با وجود آگاهی بخشی های توده ای مبنی بر وجود مسائل مهم تر،حیاتی تر و زنده تر از صحرای کربلا،هنوز نیز جمعیت قابل توجهی خود را راهی دسته جات محرمی میکنند تا در این کارناوال غم و اندوه سهمی داشته باشند.

انگیزه ی آنها از این حضور البته متفاوت است؛عده ای برای ثواب الهی و خریدن خانه ای در بهشت گام در این مسیر نهاده اند،گروه دیگری برای خودنمایی(که آن هم خود به چند دسته تقسیم میشود از جمله خودنمایی برای جنس مخالف یا خودنمایی برای گرفتن پست و مقامی بهتر از حاکمیت!)دسته دیگری از روی عادت هرسال خود را به این مکان ها میرسانند و پیرو مَثَلِ معروف اند که:ترک عادت موجب مرض است!جماعت دیگری نیز وقتی به مشکل کوچک یا بزرگی در زندگی برخورد میکنند که خود را ناتوان از حل آن می یابند به کسانی متوسل میشوند که نتوانستند هزارسال پیش جانِ خود و خانواده هایشان را حفظ کنند!امسال،از روز عاشورا فیلمی منتشر شد که در یکی از شهرهای ایران،گروهی از زنان و دختران با حجاب اختیاری مشغول به زنجیرزنی و عزاداری بودند!انتشار این فیلم،دلیل اصلی نگارش این یادداشت شد.زمانی که مارکس از دین به نام افیون توده ها نام می برد،بسیاری چنین میپنداشتند که منظور وی،تنها این جنبه از افیون و‌ مخدر است که آدمی،برای فرار از حقیقت و مشکلات بدنبال آن میرود،اما امروز بخوبی میتوان دریافت علاوه بر آن دسته که برای گریز از شرایطشان به افیون پناه مییرند،جماعت دیگری نیز موجودند که برای سرگرمی به ورطه ی آن گرفتار میشوند!بسیار دیده ایم ثروتمندانِ معتاد را،که به تصدیق خود و خانواده شان،در زندگی هیچ چیز کم و کسر نداشته اند اما در کمال تعجب به سمت اعتیاد رفته اند و به قولی خوشی زیر دلشان زده است!بازار مذهب نیز دقیقا علاوه بر کارکرد سنتی اش یعنی وعده رهایی از زندگی حقیرانه،چنین راندمانی دارد؛اگر میخواهید سرگرم شوید،تفریح کنید و حتی لذت ببرید به ما بپیوندید!مذهب حالا بیش از پیش به آلتی برای سرگرم سازی توده ها تبدیل شده و اینجا همان جایی است که مجددا باید خرافات و‌ باورهای مسموم‌ را از جامعه زدود و برای این مهم،نه تنها به جامعه شناسی نوین،تحلیل به روز و غیرتخیلی از وضع اعتقادی مردم و دستیابی به آمارهای گوناگون از جمله میزان باورمندی درصدی مردم به مذهب،روزها و ساعت هایی که برای مناسک مذهبی اختصاص میدهند و…نیاز است،بلکه باید با جدیت با این افیون فراگیر به مبارزه برخاست!

کاوه دهقان  – تیر 1403