رهایی از زنجیرهای جنگ: چرا صلح بدون سوسیالیسم ممکن نیست؟

روزا لوکزامبورگ با بینشی روشن و بی‌پرده،
بیش از یک قرن پیش، در سال ۱۹۱۱ زمانی‌که اروپا سیرِ انحطاطی خود به سمت جنگ جهانی اول را آغاز کرده بود، به قلب مسئله‌ای می‌زند که امروز، شاید بیشتر از همیشه، برای ما ملموس باشد: مسئله جنگ و صلح. او به ما یادآوری می‌کند که در دنیای سرمایه‌داری، صلحی پایدار و واقعی ممکن نیست. از نظر او، صلحی که در چارچوب نظم کنونی جهانی برقرار شود، تنها یک “صلح مسلح” خواهد بود – صلحی که در آن کشورها، هرچند ممکن است به ظاهر در جنگ نباشند، اما همچنان در رقابت‌های تسلیحاتی و قدرت‌طلبی فرو رفته‌اند.

«صلح‌‌دوستان در حلقه‌های بورژوازی بر این باورند که صلحِ جهانی و خلعِ سلاح را می‌توان در چارچوبِ نظمِ اجتماعیِ کنونی محقق کرد، ولی ما که در فهمی ماتریالیستی از تاریخ و در سوسیالیسمِ علمی ریشه داریم، بر این باوریم که تنها با الغای دولتِ طبقاتیِ سرمایه‌داری می‌توان نظامی‌گری را از جهان پاک کرد (…) بدین‌ترتیب، آشکارا تبیین خواهد شد که چیست هسته‌ی این فهمِ سوسیال‌دموکراتیک که نظامی‌گری در هر دو شکل‌اش – هم جنگ و هم صُلحِ مسلح – فرزندِ مشروع و نتیجه‌ی منطقیِ سرمایه‌داری است که تنها با نابودیِ سرمایه‌داری می‌توان بر آن فائق آمد، و ازاین‌رو هرکس صادقانه خواستارِ صلح جهانی و رهایی از بارِ مهیبِ جنگ‌افزارها است، باید خواستارِ سوسیالیسم نیز باشد.»*

جنگ‌هایی که امروز شاهد آن هستیم، از افریقا و اوکراین گرفته تا نسل‌کشی سازه‌ی فاشیستی اسرائیل در غزه و لبنان و سرزمین‌های اشغالی فلسطین، نماد آشکار این “صلح مسلح” هستند. در واقع، این جنگ‌ها نه تنها ناشی از تنش‌های بین دولت‌ها، بلکه به وضوح محصول ساختارهای سرمایه‌داری جهانی‌اند که همیشه بر اساس رقابت و تصرف منابع کار می‌کنند. سرمایه‌داری به گونه‌ای عمل می‌کند که هرگز نمی‌تواند دست از میلیتاریسم بردارد؛ میلیتاریسمی که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم مردم را به خاک و خون می‌کشد.
اما سخن لوکزامبورگ تنها در نقد نیست؛ او راه‌حلی را نیز پیش روی ما قرار می‌دهد و ما را به فهمی عمیق‌تر از صلح دعوت می‌کند: صلحی که تنها در سایه‌ی سوسیالیسم ممکن می‌شود. این بدان معناست که تا زمانی که نظام سرمایه‌داری وجود دارد، جنگ نیز وجود خواهد داشت. چرا که سرمایه‌داری ذاتاً برای حفظ خود به جنگ نیاز دارد؛ جنگ بر سر منابع، جنگ بر سر بازارها و جنگ بر سر کنترل.

پس اگر ما صادقانه خواستار جهانی عاری از جنگ و خشونت هستیم، باید به سمت یک نظم جدید برویم – نظمی که در آن عدالت اجتماعی، برابری و همبستگی جایگزین رقابت، انباشت و استثمار شوند. این نظم جدید، همان‌گونه‌که روزای سرخ تاکید می‌کند، چیزی جز سوسیالیسم نیست. سوسیالیسم به معنای واقعی کلمه تنها راه پایان دادن به ماشین جنگی سرمایه‌داری است، و تنها با آن است که می‌توان به صلحی واقعی، پایدار دست یافت.
در دنیایی که هر روز بیش از پیش با تهدید جنگ و نابودی روبه‌رو می‌شویم، زمان آن فرا رسیده است که از خود بپرسیم: آیا می‌خواهیم همچنان اسیر دور باطل جنگ و تسلیح باشیم، یا آماده‌ایم تا برای جهانی بهتر و عادلانه‌تر مبارزه کنیم؟

• «یوتوپیاهای صُلح، » – روزا لوکزامبورگ – ترجمه عباس شهرابی فراهانی