رضاشاه و تاریخ واقعی پهلوی اول | کتاب

کتاب «رضاشاه و تاریخ واقعی پهلوی اول» نوشته‌ی سیامک صبوری، یکی از آثار پژوهشی ارزشمند در زمینه‌ی تاریخ معاصر ایران است که با نگاهی انتقادی و مستند، به بررسی کارنامه‌ی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی رضاشاه پهلوی می‌پردازد. این کتاب با کنار زدن روایت‌های یک‌سویه و اسطوره‌سازی‌های رایج، به‌ویژه آنچه توسط سلطنت‌طلبان و رسانه‌های وابسته به آن‌ها در سال‌های اخیر به‌شکل پررنگی تبلیغ شده، تلاشی است برای بازسازی تصویر واقعی یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ ایران.

در سال‌های گذشته، با رشد فضای مجازی و افزایش فعالیت نیروهای راست سلطنت‌طلب، چهره‌ی رضاشاه به‌عنوان یک “منجی” بازسازی شده و تصویر او با افسانه‌سازی‌هایی نظیر “سازندگی بزرگ”، “ایران‌دوستی”، و “استقلال‌طلبی” در اذهان عمومی حک شده است؛ حال آن‌که اسناد تاریخی، گزارش‌های دیپلماتیک، و روایت‌های پژوهشگران مستقل و بی‌طرف، چهره‌ای متفاوت از وی نشان می‌دهند: حاکمی مستبد، وابسته به منافع امپراتوری بریتانیا، سرکوب‌گر نیروهای مترقی، و مؤسس ساختاری امنیتی‌-‌پلیسی که راه را بر دموکراسی و عدالت اجتماعی در ایران بست.

کتاب صبوری با استفاده از منابع تاریخی معتبر، قراردادهای نفتی، یادداشت‌های ماموران انگلیسی، و شواهد آرشیوی، نقش رضاشاه را در واگذاری امتیازات اقتصادی به بیگانگان، سرکوب جنبش‌های مردمی، و حذف فیزیکی و سیاسی نیروهای عدالت‌خواه و روشنفکران بررسی می‌کند. یکی از محورهای اصلی کتاب، افشای ابعاد پنهان قرارداد نفتی 1933 با شرکت نفت انگلیس و ایران است که در دوره رضاشاه بسته شد و پایه‌ی تداوم چپاول منابع کشور توسط قدرت‌های خارجی را برای دهه‌ها بعد فراهم ساخت.

اهمیت خواندن این کتاب در روزگاری که «تحریف تاریخ» به ابزاری برای توجیه استبداد و سرکوب بدل شده، دوچندان است. خواننده‌ی این اثر نه‌تنها با واقعیت‌های کمتر گفته‌شده درباره پهلوی اول آشنا می‌شود، بلکه درک دقیق‌تری از روندهای تاریخی‌ای به‌دست می‌آورد که به شکل‌گیری ساختار سیاسی امروز ایران انجامید. «رضاشاه و تاریخ واقعی پهلوی اول» گامی است برای بازگرداندن تاریخ به مردم، پیش از آنکه قربانی تبلیغات، نوستالژی‌های کاذب، و روایت‌های رسمی شود.

در شرایطی که بخشی از جامعه، به‌ویژه نسل جوان، تحت تاثیر روایت‌های جعلی رسانه‌ای، رضاخان را نماد پیشرفت و اقتدار معرفی می‌کنند، مطالعه‌ی این کتاب می‌تواند بستری فراهم کند برای تأملی عمیق‌تر درباره‌ی این پرسش بنیادی: پیشرفت برای چه کسی؟ به چه بهایی؟ و در خدمت کدام نیروها؟

خواندن این اثر نه‌فقط برای پژوهشگران تاریخ، بلکه برای هرکسی که دغدغه‌ی حقیقت و عدالت دارد، ضروری و روشنگر است.