سایت فدائی، ارگان رسمی سازمان اتحاد فدائیان کمونیست
روانِ معلق میان گلوله و سکوت: تأملی بر بهداشت روانی در زمانهٔ جنگ و آتش‌بس
آتش‌بس همیشه به معنای آرامش نیست؛ مخوصاً وقتی از اسرائیل حرف می‌زنیم با کارنامهٔ سیاهش در نقض آتش‌بس‌ها و واکنش‌های مبهم جمهوری اسلامی. لحظات میان پایان موقت درگیری و آغاز نامعلوم صلح، زمانی است که روان انسان در تعلیقی فرساینده گرفتار می‌شود. انفجارها کمتر یا خاموش شده‌اند، اما ذهن هنوز در وضعیت هشدار است.
در این شرایط، اضطراب پنهان و جان‌فرسا سراغ آدم می‌آید: آیا این آرامش ماندگار است؟ نکند دوباره پدافندها فعال شوند؟ چه چیزی در انتظار ماست؟ می‌توانیم برگردیم به شهر و خانه‌مان؟ امتحان دانشگاه‌ها برقرار خواهد شد؟ آیا می‌شود دوباره به آیندهٔ بدون جنگ فکر کرد؟ این پرسش‌ها، ناگفته و تکرارشونده، ریشه در بدنی دارند که هنوز آمادهٔ فرار است، و روانی که در هراس، آموخته است به هیچ چیز دل نبندد.
روان‌شناسان به این حالت، «سوگ صلح» می‌گویند. وقتی صدای گلوله‌ها قطع می‌شود، ذهن فرصت می‌یابد با نیستی‌ها و از دست‌رفته‌ها مواجه شود؛ عزیزان از دست‌رفته، خانه‌ای که از آن دوریم، خاطرات قبل از جنگ و حتی خود پیشینمان، کسی که قبل از جنگ بودیم. همین مواجهه، نوعی اندوه عمیق و فلج‌کننده به همراه دارد که ممکن است از خود جنگ هم ویرانگرتر باشد.
برای کودکان، این تعلیق، رشد روانی را مختل می‌کند. آنها اغلب دچار رفتارهایی چون انزوا و کناره‌گیری، شب‌ادراری، اضطراب مزمن، سکوت یا پرخاشگری بی‌دلیل می‌شوند. وقتی حس امنیت زودگذر و ناپایدار است، کودک یاد می‌گیرد به هیچ‌چیز اعتماد نکند؛ نه صلح، نه آرامش، نه حتی آغوش.
بزرگسالان نیز با زخم‌هایی روانی دست و پنجه نرم می‌کنند: اختلالات خواب، بازگشت خاطرات دردناک، کابوس، نشانه‌های افسردگی و احساس سردرگمی. در نبود آینده‌ای قابل تصور، ذهن به گذشته‌ای سرشار از ترس بازمی‌گردد.
در این میان، مهم‌ترین نیاز انسان‌ها، چیزی فراتر از غذا و پناهگاه است؛ نیاز اساسی انسان در این شرایط، «ثبات» است. بازسازی اعتماد به محیط، به آینده، و به دیگری تنها در سایهٔ صلح پایدار و خدمات روانشناسی ممکن است. بدون آن، نمی‌توانیم از سکوت سنگین آتش‌بس عبور کنیم.
بهداشت و سلامت روان را جدی بگیریم. لازم نیست حتماً پیش روانشناس برویم. اگر شرایط جلسات درمان را داریم که عالی است، اما اگر شرایطش را نداریم، گفت‌وگو و همدلی جمعی جایگزین مناسبی است؛ با افرادی که درد مشابه دارند، دور هم جمع شویم، از رنجمان بگوییم و با یکدیگر همدلی کنیم.
در ادامه توصیه‌هایی در رابطه با بهداشت روان می‌آوریم:
- درصورت بروز علائم افسردگی، اختلالات خواب یا هر چیز دیگر که زندگی را مختل می‌کند، به روانشناس مراجعه کنیم یا اگر نمی‌توانیم، به کمک کتاب‌های روانشناسی یا مراجعه به سایت‌های معتبر، درصدد رفع مشکل بربیاییم.
- درصورت بروز شب‌ادراری، اضطراب، پرخاشگری یا رفتارهای مشابه در کودکان، حتماً با روانشناس صحبت کنیم یا از کتاب‌ها و سایت‌های معتبر کمک بگیریم.
- بسیاری از کلینیک‌ها یا گروه‌های روانشناسی، خدمات خود را در زمان جنگ رایگان کرده‌اند. از آنها کمک بگیریم. این گروه‌ها را با جست‌وجو در اینترنت و اینستاگرام پیدا کنید.
- در ادامه، فهرستی از سایت‌های معتبر ارائه می‌شود که دسترسی به محتوایشان، از طریق ترجمهٔ خودکار گوگل ممکن است.
سایت‌های معتبر بهداشتی، پزشکی و روانشناسی:
به وسیلهٔ ترجمهٔ خودکار گوگل، محتوای سایت‌ها را بخوانید.
▪️https://www.healthline.com/
▪️https://www.psychologytoday.com/us
▪️https://www.nimh.nih.gov/
▪️https://www.apa.org/pubs/databases/psycinfo
▪️https://www.helpguide.org/