اتحاد فدائیان کمونیست
کار ، مسکن ، آزادی ، جمهوری فدراتیو شورائی!

جدایی طولانی مارسل فان درلیندن

جدایی طولانی

مارسل فان درلیندن

برگردان:ناصر پیشرو

آینده اتحادیه­ها فراملیتی است

“اتحادیه­هایی که تاکنون در محدوده ملی فعالیت داشته­اند،خیلی پیش تر مرزها را پشت سر گذاشته بودند.  نهایتا اما برای آن­ها ملت، اغلب نزدیکتر  از رفقای­شان درکشورهای دیگر بود.جهانی شدن مناسبات اقتصادی، اکنون از جنبش اتحادیه­ای چالش­هایی را می طلبد که در گذشته فاقد آن بوده­اند”

جنبش اتحادیه­های بین­المللی درگیر بحران چندگانه­ی است که  پیآمد یک دوران انتقالی- تاریخی در این جنبش است.این جنبش مدت­های مدیدی است که  با خواسته­ها و مشکلات بزرگی هم از بالا(سرمایه و دولت) و هم از پائین (کارگران وتشکل­هایشان) مواجه است.

1- رشد فزاینده شرکت های چند ملیتی و سرمایه گذاری مستقیم در  مرکز و پیرامون، کنترل اتحادیه­ها بر مواضع­شان را دچار اختلال کرد. برای پاسخ به این روند در نیمه دهه 1960 نهادی که به اصطلاح“شورای کنسرن­های جهانی”نامیده می شد، ابتدا  در صنایع شیمیایی و  اتومبیل سازی شکل گرفت. بسیاری از فعالین اتحادیه­ای از این ارگان­ جدید،انتظارات زیادی داشتند. اما کارآیی این­ها به­علت تضاد منافع کارگران در کشورهای مختلف ناکافی بود.

2- شکل گیری بلوک های تجاری، ایجاد ساختاری از اتحادیه­های فراملیتی را درون بلوک های تجاری ضروری کرده است.در درون نفتا(آمریکا،کانادا، مکزیک) نوعی از همکاری نه در سطح بالایی از فدراسیون­های اتحادیه­های ملی بلکه در زیرمجموعه  ویا شاخه­ای از آن­ها شکل گرفته و اغلب  نهادهای غیر اتحادیه­ای نیزدر این نوع از پروژه ها وارد شده اند. (برای مثال سازمان های مذهبی و یا حقوق بشر همانند ائتلاف برای عدالت درماکیلادورس که در سال1980 تاسیس شد)کمیته­های کارگری و کمیته زنان کارگرحاشیه مرزی و شورای کارگران فورد که توسط اتحادیه کارگران اتومبیل سازی سازمان­دهی شده، نیز به این مجموعه تعلق دارد.

3-  نهادهای فراملیتی­ای شکل گرفته اند، که کوشش می کنند دینامیزم سرمایه داری “نوین” را تنظیم کنند. مهم ترین مورد سازمان تجارت جهانی WTO است که در سال 1993 تاسیس شده است. اتحادیه­ها احساس می کردند که باید در درون و یا در کنار این نهادها لابی­های خود را داشته و اعتراضات خود را بیان کنند.از طرف دیگر بر اثر تغییرات اجتماعی – سیاسی، درپیرامون و نیمه  پیرامون Semiperipherie جنبش­های کارگری مبارز جدیدی شکل گرفته­اند. (به عنوان نمونه در برزیل، آفریقای جنوبی،،فیلیبین،تایوان و کره جنوبی)

هر چند که این رشد از نظر پویایی  و گسترش­، نسبتا جدید است،اما پدیده به اصطلاح جهانی شدن،سازمان ها قدیمی  و ساختارهای قدرت آن­ها را به طور وسیعی تغییر داده است.از سوی دیگر، پیشینه­ی تاریخی جنبش ­اتحادیه­ای بین­المللی وجود دارد که شامل شرایط و تکامل مشابهی است.

از طبقه به ملت

منشا فعالیت اتحادیه­ای بین المللی به سالهای 1820 و 1830بازمی­گردد. طی این سال­ها در کشورهای مختلف اروپا گروه­های کارگری شکل گرفتند که در برگیرنده کارگران متخصص  با آگاهی بالا بودند.این کارگران از سه گروه خود را متمایز می کردند از خرده بورژوازی، لومپن پرولتاریا و از بردگان. این تمایزها همواره با تفاوت­های جنسیتی هم توام بود.در ابتدا هسته “طبقه کارگر” از مرد نان آور تشکیل شده بود.

نمونه بارز در این مورد، مانیفست کمونیست مارکس (1848)است. که “کارگران مدرن، پرولتاریا  که امروز در مقابل بورزوازی ایستاده است” را از همه طبقات دیگر و”گروه­های میانی،دهقانان، لومپن پرولتاریا و اقشار پایینی در حال اضمحلال جوامع پیشین.” متمایزمی کند.

این برداشت، به شکل کلیشه­ای تقریبا یک قرن و نیم بر جنبش کارگری مسلط بود. در صورتی­که اگر با دقت ملاحظه شود،خیلی پیش­تر روشن بود که جنبش کارگری واقعا موجود، این نیست ویا “کارگران خالص” به مفهوم مانیفست کمونیست، فقط بخشی از آن را تشکیل می دهند.از این برداشت اما برای مدت زمانی طولانی نتیجه­ای حاصل نشد. جنبش های کارگری اروپا دراشکال ویژه­ای که همبستگی درونی­شان می طلبید، پدیدار شدند. هم زمان اما بخش بزرگی از پرولتاریا کنار گذاشته شد.این شکل ویژه مدت­ها وتا  قرن بیستم، مسلط بود.

اولین و با اهمیت ترین نشانه­ی انترناسیونالیسم سازمان­یافته،دریک دوره طولانی رشد اقتصادی از سال های پسین 1840 تا اوایل سال ها 1870 درمرکز هژمونی پیشین جهان سرمایه داری (لندن)پدیدار شد. در طی سال های 1830 گروه­هایی از کارگران متخصص بریتانیایی علاقه خود را برای گسترش(فعالیت) در خارج از کشور نشان دادند. پس از انقلابات 1848 ، این روند ادامه یافته و سازمان هایی کوچک با اعضایی از ملیت­های متفاوت شکل گرفتند.به موازات آن خدمات کمک رسانی به اعتصابات،بیش از همه بین انگلستان و دیگر نقاط قاره اروپا شروع شد.این کمک رسانی­ها اغلب به دو شکل بود: یکی حمایت مالی برای اعتصاب درخارج از کشور و غالبا بین اعضا یک گروه شغلی  و دیگری مقاومت در برابر اعتصاب شکنان. در اعتصابات گوناگون، کارفرمایان بریتانیای کوشش می کردند که اعتصاب شکنان را از کشورهای دیگر قاره اروپا وارد کنند، درمواقعی نیز مقاومت در برابر اعتصاب شکنان،مانع به خدمت گرفتن آن­ها می شد.

 در سال 1850کارگران حروف چین که در اعتصاب بودند، از “جامعه­ی پاریس­” که پیش­ترموافقت­اش را با این مهم اعلام کرده بود، خواستند که از اعزام مردان اعتصاب شکن جلوگیری کرده و مساله اعزام اعتصاب شکنان را به اطلاع دیگر حروف چینان در فرانسه،بلژیک، هلند و سویس برسانند.

تاسیس انترناسیونال اول بخشا نتیجه این نوع از همکاری­ها بود. این سازمان که در سال 1864 بوجود آمد برعلیه کوشش­های فزاینده کارفرمایان برای درهم شکستن اعتصابات، فعالانه  مبارزه می کرد.در این دوران همه همبستگی­های فرامرزی ، درسطح سازمان های زیر مجموعه ملی ،( sub-national) بوده  و  اتحادیه ها در سطح ملی هنوز بوجود نیامده بودند. این یک نوع رابطه انترناسیونالیستی بود که  بین  سازمان های محلی برقرارشد.

 در اوایل دهه 1870 این نوع از فعالیت مشترک (انترناسیونالیستی) با مشکلات فزاینده­ای روبرو شد. اولا رفته، رفته اتحادیه­ها اسکلت بندی خود را در سطح ملی بوجود آوردند. این روند در سال 1868 با تاسیس (TUC)  شورای اتحادیه­های صنفی در بریتانیا آغاز شده وبا شتاب کم تری در شمال اقیانوس اطلس ادامه یافت..ثانیا در اوایل دهه 1870  سرمایه داری تغییر جهت داده ورشد اقتصادی کند شد. ثالثا پس از جنگ پروس و فرانسه، طبقه کارگر بیش از پیش به­وسیله تولید انبوه، آموزش عمومی،خدمت نظام وظیفه،مراسم عمومی، ،تاسیس وسیع بناهای یادمان عمومی و غیره در دولت  ملی ادغام شد.

انترناسیونالیسم “ملی”

مجموعه این عوامل منجر به زوال انترناسیونالیسم “پیشاملی” شد.همانطور که از بین رفتن انترناسیونال اول پس از سال های 1872 آشکارا نشان داد. هم زمان اما یک دوره انتقالی  آغاز شد که طی آن شکل قدیمی انترناسیونالیسم از هم پاشید و نطفه های یک شکل جدید سربرآورد و با  رشد و تثبیت جنبش­های اتحادیه­ای  در کشورهای شمال اقیانوس اطلس، مرحله جدیدی امکان پذیر شد: انترناسیونالیسم “ملی”.

ابتدا دبیرخانه­های بین المللی اتحادیه­ها شکل گرفت: ظرفی برای همکاری اتحادیه های ملی گروه­های شغلی معین که در کشور خود فعال بودند. (برای مثال اتحادیه های حروف چینان یا کارگران دخانیات). در ابتدا اتحادیه­هایی  که به دبیرخانه پیوسته بودند، بدون استثنا همه ازاروپا بودند و تعداد محدودی از آمریکای شمالی. پس ازتاسیس موفقیت آمیزدبیرخانه بین المللی،همکاری اتحادیه­های کشورهای مختلف گسترش یافته ودر سال 1903 دبیرخانه بین المللی اتحادیه­های ملی ISNGV شکل گرفت.

دوره کوتاه بین سال های 1889 و 1903 برای برآمد آرام جنبش بین المللی اتحادیه فوق العاده مهم است.رویدادهای قرن گذشته، ساختار دوگانه ای پدید آورده بود: دبیرخانه بین المللی اتحادیه­ها از یکسو  و کنفدراسیون بین المللی ( با نام های تغییر یابنده) از سوی دیگر. الگوی اصلی که در آغاز قرن بیستم تثبیت شد،طی چند دهه از لحاظ ساختاری بلاتغییر ماند اما سرانجام جابجایی مهمی رخ داد.  تا سال 1913 هنوز مرکز 17 دبیرخانه از 28 دبیرخانه اتحادیه­ها، در آلمان بود. طی دوره­ای که جنبش اتحادیه­ای آلمان  موقعیت برتر داشت،اتحادیه ها کم وبیش “جدا” از دولت های خودی بودند. .بعد از 1918 اما بریتانیا و آمریکا،سلطه پیدا کردند و با آغاز جنگ TUC  و فدراسیون کارگران آمریکا AFL همکاری تنگاتنگی را با دولت خودی پذیرفتند.

نگاهی به جنوب

در دوره انترناسیونالیسم “ملی” تعداد دبیرخانه بین المللی، با تاسیس سازمان­های ویژه ارتباطی­ آنها، افزایش یافت. طی این دوران جریان سوسیال رفرمیستی  وحدت بین المللی اتحادیه­ها IGB  و ادامه دهنده بعدی­اش  IBFG(از سال 1949) رقبای زیادی پیدا کرد:  سندیکالیسم بین المللی (از سال 1922) که خود را پیرو بین الملل اول می دانست، بین الملل سندیکاهای سرخ)RGI1921-1937( و بعدها اتحاد سندیکاهای جهان WGBو بین­الملل اتحادیه­های مسیحی (بعدها اتحاد جهانی کارWVA) از جمله آنها بودند.

در فواصل جنگ، در کشورهای پیرامونی  و نیمه پیرامونی ) (Semiperipherie علاقه برای جنبش­های اتحادیه­ای گسترش یافت و طبیعتا در جاهایی که جنبش های کارگری نوین گسترش یافته بودند.بین الملل سندیکاهای سرخ از بدو تاسیس اش در این کشورها ریشه داشت. از سال 1928 وحدت بین المللی اتحادیه­ها IGB بخشا در واکنش به سندیکاهای سرخ همین سیاست را دنبال کرد. بین الملل اتحادیه­های مسیحی که بعد ازجنگ دوم جهانی شکل گرفته بود،توانست اتحادیه های منطقه ای خود را در آمریکای لاتین(1954) بوجود آورده و پشتیبان هایی نیز در ویتنام وبخش هایی از آفریقا بدست آورد.  در بخش های از جهان سوم  که   TUFبریتانیایی وAFL آمریکایی سلطه داشتند،اتحادیه­های “آزاد”(IBFG) برای گشترش­شان اغلب با مشکلاتی روبرو بود. چرا که به آن ها به عنوان موسسه های استعماری و نو استعماری  نگاه می شد.

از سال های1960 به بعد بر اثر جابجایی در تقسیم کار بین المللی، پروسه استعمارزدایی، تاثیرات “سوسیالیسم”اروپای شرقی، گسترش فزاینده و جهانی جنبش­های زنان و بسیاری عوامل دیگر، سنت انترناسیونالیسم “ملی” به گونه ای فزاینده از پایه سست شد. غیر از  راه های تثبیت شده و مستقل از دبیرخانه های بین المللی، از سال های 1970 اشکال نوینی از کار اتحادیه­ای در سطح کارخانه ای  وبا ارتباطات بین المللی، شکل گرفته است. نمونه شناحته شده آن مرکز تبادل اطلاعات فراملیتی  TIEاست که در آن ده ها پژوهشکر و فعال در گروه­های کاری به هم مرتبط شده و اطلاعات­شان را در باره شرکت های چند ملیتی مبادله می کنند.اتحادیه­های از رشته­های شغلی همسان در کشورهای مختلف،(همانند معدن چیان) دستکم ده سال است که فعالیت­های مشترک خود را برعلیه شرکت های چند ملیتی به پیش می برند. بعنوان مثال هنگامی که شرکت فرانسوی اتومبیل سازی رنو در فوریه 1997 خبر بسته شدن نمایندگی خود را در(Vilvoorde) بلژیک اعلام کرد، در فرانسه، اسپانیا، پرتقال و اسلوینا، اعتصابات و گردهم­آیی­های همبستگی برگزار گردید. به این وسیله مفهوم اعتصاب اروپایی Euro-Streik پدید آمد.

تکامل نابرابر اتحادیه­ها در مرکز و پیرامون،موجب شده که دبیرخانه­های بین المللی،خیلی سرراست اعضای شان را از درون دولت­های پیرامونی سربازگیری کنند.(به طور مثال نگاه کنید به فعالیت­های اتحادیه شبکه بین المللی  UNI در بخش تکنولوژی اطلاعاتی IT هندوستان) از طرف دیگر سازمان های غیر دولتی نیز وظایفی را به عهده می گیرند که در واقع باید دبیرخانه­های بین المللی اتحادیه­ها به پیش ببرند. همانند مبارزه برای کنترل و لغو کار کودکان.

جنبش­ اتحادیه­ای بین المللی هم اکنون در دوره انتقالی دوم بسر می برد. ترکیب تغییر یافته طبقه کارگر، ضعف­های جنبش اتحادیه­ای را به شکل خاصی به نمایش می گذارد. هم اکنونIBFG  و اتحادیه جهانی کار جمعا 150 میلیون عضو دارند(IBFG با 125 میلیون عضو وWVA با 25 میلیون عضو). این رقم  تنها چهار تا پنج درصد شاغلین جهان را در برمی گیرد. اگر چه اینجا و آنجا مدل های سازمانیابی بدیلی هم وجود دارد، اما اکثریت بزرگ مزد بگیران به جنبش اتحادیه­ای فراملیتی دست نیافته اند. این شواهد به روشنی بیان گرنارضایتی از وضعیت کنونی است با این همه نباید تصور کرد که انسان­ها جستجو گرسازمان­های مورد علاقه خود نیستند.

این مساله از چشم آنداز تاریخی – جهانی globalhistorisch  چه مفهومی دارد؟ هنگامی که ما دوره انتقالی کنونی را درپرتو روشنایی یک قرن و نیم  گذشته مورد بررسی  قرار دهیم، جنبش اتحادیه­ای بین المللی آشکارا در تدارک مرحله کاملا نوینی قرار گرفته است.چارچوب شرایط نوین جهانی  همراه با تغییرات ویژه­اش، به این نتیجه منجر می شود که صرفا، در باره یک انترناسیونالیسم فراملیتی می توان گفتگو کرد.

منابع:

The Modern World-System. Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century. New York, Academic Press, 1974

– The Modern World System II: Mercantilism and the Consolidation of the European World-Economy. New York, Academic Press, 1980

The Modern World-System III: The Second Era of Great Expansion of the Capitalist World-Economy, 1730-1840. San Diego, Academic Press, 1988

این نوشتار برای نخستین بار در اوت 2004به زبان آلمانی ترجمه شده و منبع مترجم  سایت       است.www.labournet.de

در باره نویسنده:

Marcel van der Linden

مارسل فان­درلیندن، پژوهش­گر جنبش بین المللی کارگری،گرداننده انجمن بین المللی تحقیقات تاریخ اجتماعی و پروفسور تاریخ جنبش های اجتماعی در آمستردام است. وی آثار بسیاری در رابطه با پروبلماتیک­های جنبش سوسیالیستی – کارگری به زبان­های انگلیسی، آلمانی، فرانسه و هلندی نوشته است.صرف نظر از توافق و یا عدم توافق با دیدگاهایش، روش تحلیل او در بررسی پدیده های اجتماعی و به ویژه جنبش کارگری در خور توجه است.برخی از آثار وی را می توان در سایت زیر مشاهده کرد:

http://www.iisg.nl/staff/mvl.php

فروردین1386 / آوریل 2007    

  pischro@hotmail.com

 

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.