تاثیرحماسه سیاهکل در مبارزات زنان

 قیام سیاهکل  بعنوان مبدا یک مبارزه نوین تاثیرات شگرفی در تمام ابعاد مبارزات اجتماعی و در تاریخ جنبش چپ گذاشت، و نقطه عطف مهمی در اوجگیری اندیشه های سوسیالیستی در میان اقشار جوان بویژه دانشجویان بود.
در دهه های ۳۰ تا ۵۰ مبارزات مسلحانه مُهر خودش را بر تمامی جنبشهای انقلابی دنیا زده بود و درجه انقلابیگری ارتباط مستقمی با درجۀ اقدام عملی و مقاومت مسلحانه داشت.
مقاومت توده های ویتنام در مقابل ملیتاریسم آمریکا، مبارزات رهایی بخش خلق فلسطین و مبارزه مسلحانه ظفار و جنگهای چریکی آمریکای لاتین موج جدیدی از تاکتیکهای مسلحانه مبارزاتی و قهر انقلابی را پیش روی احزاب و تشکیلاتهای مارکسیستی قرار داده بود. نه فقط در ایران بلکه در هر گوشه ای از دنیا در جهت پیشبرد اهداف سیاسی-طبقاتی تاکتیکهای نظامی اولین گزینه مبارزاتی بود. در چنین اوضاع و شرایطی  بود که چریکهای سیاهکل عمل انقلابی را در مقابل پاسیفیسم و رخوت سیاسی قرار دادند.
برای درجه تاثیرگذاری و کلا پروسه تکوین مبارزاتی زنان در ارتباط با حماسه سیاهکل، باید به بستری که نبرد چریکهای فدایی در آن نطفه بست و فرآیندیکه بدنبال این قیام باعث هرچه بیشتر رادیکالیزه شدن صفوف جنبش چپ شد را بررسی کنیم. و سیاهکل را در متن شرایط واقعی موجود آنزمان تحلیل کرده تا دلیل استقبال نیروهای جوان بویژه زنان و شور و انگیزه های انقلابی ای که در آنان بوجود آورد را بتوان درک کرد.
تحول در هر پدیده ای مبتنی بر پراتیک اجتماعی است که تبدیل به سنت یا الگوی رفتاری و یا بینشی خاصی در جامعه میشود. همانقدر که این در ارتباط با کل پدیده های اجتماعی مصداق دارد، همانقدر هم برای یک تحول انقلابی و پویا شرط لازم این است که با شناخت و تحلیل از شرایط موجود، تجارب گذشته را طوری بکار گرفت که به خلاقیت و زایشِ اندیشۀ انقلابی و ستیزه جو در یک جامعه اختناق زده بیانجامد. در ایرانِ سالهای دهۀ چهل به یمن سازشکاری خائنانه حزب توده، فضای انفعال سیاسی و محفلیسم ، جنبش چپ را علیل و بی خاصیت کرده بود و رعب و وحشت حاکم بر جامعه بهانه ای برای بی عملی و توجیهی برای حرافیهای محفلی معرفی میشد. رفقای قیام سیاهکل بدرستی با تکیه بر تحلیل سیاسی جامعه آنزمان و در نقد و مرزبندی با این سازشکاریها و مماشات سیاسی بود که پرچمِ احیای آرمانهای سوسیالیستی را برافراشتند و با تحلیلشان از المنتهای سیاسی-اجتماعی آندوره پاسخ را در درهم شکستن دیوار شیشه ای رژیم پلیسی شاه و بیداری عصیانِ انقلابی توده های مبارز دیدند.اگرچه نتیجه ای را که رفقای جنگل از این نبرد انتظار داشتند محقق نشد و همگی جانهای عزیزشان را ودیعه این مبارزه کردند ولی جزیره ثبات رژیم سلطنتی بعد از آن هرگز روز آرامش بخود ندید.
بدنبال سرکوب وحشیانه سیاهکل و مقاومت حماسه ای رفقای رزمنده، مبارزه قهرآمیز جنگل با ایجاد کانونهای چریکی در شهرهای مختلفی بویژه تهران ادامه پیدا کرد. با اعتبار روزافزون چریکهای فدایی در بین جوانان بخصوص دانشجویان، و علیرغم زندگی مخاطره آمیز چریکی زنانی بیشتری به صفوف چریکها ملحق شدند. در واقعه حماسه سیاهکل کل رفتار اجتماعی-سیاسی جامعه دیکتاتورزده ایران را متحول کرد. پیوستن زنان به این مبارزه باورهای سنتی و مرسوم در ارتباط با ظرفیتهای زنان، نقش و اراده مصمم آنان برای یک دنیای بهتر را زیر و رو کرده وعامل جنسیتی را در مسئولیت پذیری و ضوابط تشکیلاتی به اسطوره ها سپرد.
فداکاری و بریدن از وابستگیهای اجتماعی و خانوادگی و تن به خطر دادن از ملزومات مبارزات مسلحانه و چریکی بود. در یک فرهنگ مردسالارانه، زن به یک موجود ظریف و محتاط و پشتِ صحنه-آرا تعریف میشود و سنتاَ انتظار میرود که نامه رسان و محمل امنیتی رفقای مرد باشد تا اینکه امر رهبری و سازمان دادن عملیات نظامی را عهده دار شود و یا در تاکتیکها و تصمیمات سازمانی دخالتگری کند. زنانی که بعد از سیاهکل در سنگر فداییان جنگیدند، نه رفقای درجه دوم بلکه دوش بدوش رفقای مرد، مبارزه و تا پای جان مقاومت کردند. سیر تحول جنبش کمونیستی به اعتبار همین رویکرد انقلابی هیچوقت مثل گذشته نماند. زنان بیشتری به چپ انقلابی پیوستند که مبارزه و مقاومتشان انگیزه و سمبل آرمانهای زیبای انسانی برای زنان بیشمار جوانی شد که خود در ادامه تکوین جنبش چپ چه در سنگر جنبش فداییان و چه در سنگر سازمانها و احزاب انقلابی چپ دیگر حماسه های نوینی در زندانها و کوهستانهای کردستان و کوچه خیابانهای شهرهای ایران آفریدند.
در عرصه ادبیات و هنر، شجاعت و مقاومت معانی و مفاهیم دیگری پیدا کرد و استعاره های جدیدی برای توصیف تهور و از خود گذشتگی زنانی خلق شد که خود حماسه آفرینان عرصه های دیگری از مبارزه شدند. و موجد یک رویکرد تازه نه فقط به ستم جنسیتی بلکه در هنر و ادبیات اعتراضی زنانه ای شد، که خود خط تمایز فرهنگی-هنری اش را با آنچه که در گذشته وجود داشت بسیار پر رنگ ترسیم میکرد.فرآیندی از تابوشکنی نه فقط در فعالیتهای سیاسی بلکه در حوضه های مجاز احساسی و رفتاری را اجازه داد که زنان نه فقط مادران شجاع مردانی مبارز، بلکه خود به چریکهایی تمام وقت تبدیل شده بودند. این تمایز، انرژی انقلابی دیگری در رگ جامعه تزریق کرد که اکثریت  قریب به اتفاق نسل جوان سالهای ۵۰ به بعد را چه در نقدشان از سیستم طبقاتی موجود و چه در نگاه و روایت هنری و ادبی شان به پدیده های اجتماعی و پیرامونی شان متحول کرد.
حضور زنان در جنبشها و مبارزات تاریخی  ایران قابل انکار نیست ولی آنچه که مشارکت زنان را در مبارزه مسلحانه در نیمه اول دهه ۵۰ برجسته میکند، ماهیت شکل مبارزه و مضمون آن بود. این زنان برای استقرار سوسیالیسم و رفع ستم طبقاتی وارد صحنه مبارزه شده بودند نه صرفا فعالیت در راستای مطالبات جنسیتی زنان. تا قبل از آن زنان زیادی بیشتر بشکل پراکنده در نهادها و سازمانهایی قانونی و یا نیمه قانونی به آموزش حقوق زنان و درگیر کردن آنان در فعالیتهای اجتماعی مشعول بودند که بیشتر در چهارچوب حقوق دموکراتیک و تابوشکنی تعریف میشدند. نبرد سیاهکل شور و انرژی دیگری در این زنان بوجود آورد که در تاریخ مبارزاتی ایران کم سابقه بوده است. آنان پایه گذار جنبش نوینی شدند که مطالبه رهایی زن و امحاء استثمار جنسیتی دوگانه را در مبارزه طبقاتی و تلاش در مسیر یک انقلاب اجتماعی تبلیغ میکرد.
این زنان ثابت کردند که پای در مبارزه طبقاتی گذاشتن غیر از آگاهی و تئوری طبقاتی به تهور، تعهد، قبول مسئولیت، کار تیمی و شم مبارزاتی نیاز دارد و زنان از این بابت کم نمی آورند.
آری، زنان کمونیست فدایی سمبل و الگوی دختران جوان و زنان نسل انقلاب و نسلهای بعدی شدند، که خود آغازگر جنبش خستگی ناپذیر و پابرجای زنان امروز شد. جنبشی که با افت و خیزهای فراوان ولی همیشه در صحنه، در مقابل رژیم ارتجاعی اسلامی هرگز به زانو در نیامده است. مبارزه برای احقاق حقوق برابر جنسیتی در راستا و همسویی با مبارزات اجتماعی و طبقاتی پیش میرود و زنان هم بخشی از این ارتش انقلابی مبارزه هستند. و این مبارزه طبقاتی خود  ناگزیر مطابق با اوضاع و احوال سیاسی روز و نیازهای مبارزاتی آن تغییرکرده و دگرگون میشود و مبارزه قهرآمیز نیز از ضرورتهای آن است. سیاهکل طلیعه این چنین جنبشی و با چنین پتانسیل انقلابی بود که راهگشای سنتی نوین با نگاهی طبقاتی به ستمها، اسارتها و فلاکتهای سیستم سرمایه داری در جامعه ایران شد.

گرامی باد یاد حماسه آفرینان سیاهکل

جاودان باد راه زنان و مردان چریک فدایی

نوشین شفاهی ۱۹ بهمن ۱۳۹۳